MİXİNG’de ÖNEMLİ ADIMLAR NELERDİR ?
Daha da öncesinde Mixing Nedir ?
Mixing nedir kısaca açıklamak gerekirse, temelde aranjmanda kullanılan tüm sesleri bir araya getirmek ve dinlenebilir kılmak için yapılan düzenleme ve işlemler bütünüdür. Kanal seviye ayarları, EQ, Kompresör, Reverb (Yankı) gibi elementlerin şarkınızı daha cazip hale getirmesidir (temelde). Mix nedir, nasıl yapılır diye sorarsanız temeller ve bir kaç taktik dışında tüm iş size ve zihninize kalıyor… Düşündüklerinizi hayata geçirebileceğiniz ve sıfırdan bir şeyler yaptığınızı hayal edin, aslında tüm mesele bu…
Başlayalım…
Hızlı Başlıklar
- Sample Seçimi
- Şarkı Yazımı ve Ses Tasarımı
- Headroom
- Kendinize Zaman Verin
- Highpass EQ
- Yapılacaklar Listesi
- Yapılmayacaklar Listesi
- Mixing Elemetleri
- Spectrumlar – EQ Çeşitleri
1. Sample Seçimi
Rastgele seçilmiş, kötü samplelar (kick, snare vs.) kullanarak
şarkını mixlemeye çalıştığında, her zaman problemlerle karşılaşırsın.O yüzden
DOĞRU SAMPLE SEÇİMİ önemli.
İyi sampleları bul, dosyalandır ve favorilerine ekle.
Splice.com dan kaliteli ve istediğin türe uygun Sampleları kolaylıkla
bulabilirsin.
Doğru sampleları kullanmak, mixing işlemini kolaylaştırır ve hızlandırır.
2. Şarkı Yazımı ve Ses Tasarımı
Şarkında kullanacağın her enstrümanın bir amacı olmalı. Gereksiz
yere farklı sesleri üst üste eklemek mixing’i zorlaştırır.
İyi bir şarkı yazabilmek için, sevdiğin, başarılı şarkıları incele.
Şarkıların aranjmanlarını incele.
Nerede hangi enstrümanlar kullanılmış not al.
Kendi şarkında uygula.
Temel ses tasarımı bilgisi, kullanmak istediğin sesleri, kendi zevkine
ve amacına göre değiştirebilmek için önemli.
3. Headroom
Şarkını mixlerken, her kanalın ses seviyesini düşük seviyelerde tut.
Böylece hiçbir kanalda clipping (distortion) oluşmayacak.
Clipping; Kanalın ses seviyesinin 0 desibel (db)’i geçmesi demek.
Şarkını mixlerken, Master kanalında -3 db’in üstüne çıkmamaya çalış.
Mastering aşamasında, en son ‘Limiter’ ekleyerek sesi istediğimiz ses
seviyesine (0 db’e) getireceğiz.
4. Ara Ver
Şarkının yazım süreci bittikten sonra, mixing işlemine 1-2 gün sonra başla,
şarkıdan bir süre uzaklaş, kulaklarını dinlendir. Böylece, mixing aşamasında daha doğru kararlar verebilirsin ve kulakların zarar görmez.
Şarkının mixing işlemini bir oturuşta bitirmeye çalışma.
1 saatlik ya da 30 dakikalık zaman periyotları halinde çalış. 15 dakikalık
aralar vermeyi unutma. Saatlerce aynı
şeyi dinlersen, kulak yorgunluğu oluşur ve doğru mixing kararları veremezsin.
5. Highpass EQ
Şarkındaki bütün kanallara bir Highpass EQ yerleştir. 100 hz’ün altındaki bütün frekansları kes. (Sadece kick ve sub/bass sesleri dışındaki sesler için)
100 Hz’e getirdikten sonra biraz daha yüksek frekansları kesebilirsin, her sesi tek tek dinleyip doğru noktada kesmek önemli. EQ’yu açıp kapadığında anlaşılabilir bir fark olmamalı.
Burada amaç, gereksiz Low frekansları kesmek ve Kick/Bass için yer açmak.
BUNLARI YAPMA
1. Fazla Compressor Uygulama
Compressor, bir sesin dinamik aralığını kontrol etmek için kullanılıyor. Yani bir vokalist düşün, şarkıyı söylerken bazı yerlerde kısık, bazı yerlerde yüksek sesle söylüyor. Biz bunu kaydettiğimizde, şarkıda her bölümün net bir şekilde duyulması gerekiyor. Compressor sayesinde kısık bölümleri yükseltip, yüksek bölümleri kısıyoruz. (Yani) sesi üstten ve alttan sıkıştırıp, hep aynı ses seviyesinde duyulmasını sağlıyoruz. – Ama dijital ortamda olduğumuz için her sese compressor uygulamamıza gerek yok. – Çünkü midi kullanıyoruz ve synthlerde ses hep aynı seviyede çalıyor.
Ama benzer enstrümanları gruplandırıp, bu enstrümanları bir arada tutmak için çok az Compressor uygulayabiliriz. Canlı kayıtlar için Compressor önemli; vokal, gitar gibi…
2. Bir Plugin’in ne işe yaradığını tam olarak bilmiyorsan, Önce öğren
Sahip olduğun pluginlerin nasıl kullanıldıklarını araştır, öğren. Ünlü bir prodüktör, bir plugini kullanıyor diye veya birinde gördün diye rastgele pluginleri indirip şarkına ekleme. Tam olarak araştır, demosunu indir, ne işe yaradığını öğren. Sonra gerçekten ihtiyacın olduğu yerlerde, belli bir amaç için kullan. Rastgele kullanılan pluginler, efektler, kötü bir mix’e sahip olmana neden olur.
3. Mastering aşaması şarkındaki mixing sorunlarını çözmeyecek
Mastering, şarkının ses seviyesini Spotify ve benzeri platformlardaki diğer şarkılarla aynı seviyeye getirmektir. Böylece dinleyici farklı şarkıları dinlediğinde, şarkılarda volume farkları oluşmaz. Kötü bir mixingi, mastering hiç bir şekilde düzeltemez daha da kötüleştirir.
Mixing > Mastering (Mastering en son aşamadır.) Mixing Rehberi / Nedir (Kapsamlı & Adım Adım Liste)
Mastering’e geçmeden önce temiz bir mix’e sahip olduğundan ve seslerin birbirleriyle dengede olduğundan ve her sesi net duyduğunuzdan emin olun. Mix’in hazır olduğunda, landr.com gibi sitelerden hızlıca mastering denemeleri yapabilirsin. Fakat profesyonel birine yaptırmanı tavsiye ederim.
4. Yüksek seste dinleyerek mixing yapma
Genelde sesi arttırdıkça, şarkı daha iyi duyulacak zannederiz. Ve yüksek volumelerde şarkıyı mixlerken doğru karar veremeyiz. O yüzden, kısık seviyelerde şarkıyı mix’lemeye çalışalım. (Volume seviyemizi 60-70 arası tutmamız yeterli olacaktır. Böylece hem kulaklarımıza zarar vermemiş oluruz, hem de detaylara daha iyi bir şekilde odaklanabilriz. Yaptığın mix’i test etmek için ara sıra sesi yükseltebilirsin.
Kısık volumelerde çalışmak kulağımızı geliştirir ve daha iyi mixing kararları alabilmemizi sağlar.
YAPILACAKLAR LİSTESİ
1. İlk Olarak Low Frekanstaki Seslere Odaklan
Kick ve Bass ses dengesini sağla. İki ses de net bir şekilde duyulabilir olması gerekiyor. Ana frekanslarının üst üste binmemesi gerekiyor.
Kick ve Sub Bass dışındaki bütün elementlere mutlaka Highpass EQ uygulamayı unutma (100 hz’den önceki bütün frekansları kes)
Kick’in mono olması gerekiyor. (Utility -> Mono)
2. Sonraki Önemli Elementlerle Devam Et
Önemli elementler: Bass, Vocal, Drums, Synths, Leads, Pads, Fx …
Diğer elementleri sessize al (mute), Kick ve Sub’ı mixledikten sonra sırayla
diğer önemli elementleri mixle.
(diğer elementlerin kick’in low frekanslarını engellememesi lazım)
3. Bütün Volume Fader’larını Tamamen Aşağı İndir
Mixing işlemine bütün kanalların volume faderlarını tamamen aşağı indirerek başla. Sonra Kick’ten başlayarak tek tek kanalların volume seviyelerini ayarla.
İlk önce kick volume seviyesinin -6db’e vurmasını sağla ve bir daha hiç
değiştirme. Diğer elementlerin volumelerini kick’e göre ayarla. Eğer Kick kısık kalırsa, Kick’in volume’ünü yükseltmek yerine, diğer seslerin volume’ünü kıs.
Her zaman düşük volumelerde mixle. Çünkü farklı efektler, pluginler ekledikçe volume zaten yükselecek. Ayrıca clipping oluşmasını istemeyiz. Mixing işlemi bittiğinde, şarkıyı çaldığımızda master level -3db e vurması lazım. Master kanalına Utility plugini atıp, gain’i arttırarak volume seviyesini istediğin seviyeye çekebilirsin.
4. Midi Kanallarını, Audio’ya Çevirebilirsin
Bu şart değil ama önemli olabilir. Mixing Rehberi / Nedir (Kapsamlı & Adım Adım Liste)
Çünkü mixing’te pluginler ekledikçe CPU artıyor ve bilgisayar da yavaşlama
başlıyor. Midi kanallarını bilgisayar her seferinde en baştan işleme sokuyor. O yüzden
5. Kanalları Gruplandır, Renklendir ve İsimlendir
Benzer sesleri aynı grupta toplamak önemli, mesela vokal grubu. Bütün vokal kanallarına tek tek reverb eklemek yerine, sadece vokal grubuna reverb eklersek hem zaman kazanırız hem de bilgisayar daha az güç harcar. Ve daha az plugin kullanmış oluruz.
Kanalları renklendirmek ve isimlendirmek, 70-80 tane kanalın olduğu bir projede aradığını hemen bulabilme de yardımcı olacaktır.
Mesela, drum grubu siyah, bass grubu kırmızı, synth grubu sarı, vokal grubu turuncu, efekt grubu beyaz gibi… (benzer sesler aynı grupta, aynı renkte) Projede daha düzenli ve hızlı çalışabilmek için önemli olabilir.
Ama kişinin çalışma şekline göre değişir.
Projesini hiç düzenlemeyen sanatçılar da var. Mixing Rehberi / Nedir (Kapsamlı & Adım Adım Liste)
Ayrıca TEMPLATE hazırlarsan, her projede kanalları gruplandırmak ve
renklendirmekle uğraşmazsın.
MİXİNG ELEMENTLERİ
1. EQ
EQ sayesinde istediğimiz frekansların level’ını detaylı bir
şekilde kesip, yükseltebiliyoruz. Şarkıdaki enstrümanların
birbirleriyle uyumunu sağlamak, bu seslerden gereksiz frekansları
temizlemek ya da önemli olduğunu düşündüğümüz frekansları
yükseltmek için en kolay yol her sese EQ uygulamak.
- Ufuk Önen: EQ Kullanımı 1
- Ufuk Önen: EQ Kullanımı 2
- Ufuk Önen: EQ Kullanımı 3
- Ufuk Önen: Dinamik EQ
- Ufuk Önen: EQ Parametreleri
2. Volume (Ses Seviyesi Ayarlama)
Hangi seslerin daha yüksek, hangilerinin daha kısık çalacağını
ayarlamak için volume fader’ları kullanıyoruz. Şarkıdaki farklı seslerin
volume seviyelerini doğru bir şekilde ayarlamak gerekiyor. Bu dengeyi
sağlamak bile iyi bir mix’e sahip olmanı sağlar.
3. Panning
Panlama, sayesinde istediğimiz sesi sağ veya sola doğru
atarak, hem seslerin üst üste çalmasını engelleriz, hem de daha
stereo bir mix’e ulaşırız. Panlama sayesinde şarkımıza stereo genişlik
kazandırabiliyoruz.
Aynı frekansları paylaşan farklı sesleri, birbirleriyle zıt bir şekilde panlayarak, bu frekansların birbirleriyle çakışmasını
önleyebiliyoruz.
Pan uygulayabileceğimiz enstrümanlar:
- Hihat
- Gitar
- Piyano
- Pad
- Akor çalan synthler
- Back vocal
Kick, bass ve ana vokal gibi sesler her zaman ortada olmalıdır.
4. Efektler
Reverb ve Delay gibi efektler sayesinde, seslere derinlik
kazandırabiliyoruz. Çok fazla reverb ve delay, sese bulunduğumuz
yerden çok uzakta çalıyormuş gibi bir efekt kazandırır. Şarkıda ön
planda çalan seslere (vokal, bas gibi) daha az decay’i olan bir reverb
eklenir. Ama Pad gibi seslere daha fazla reverb ekleyerek, bu sesin
daha uzaktan çalıyormuş gibi duyulmasını sağlayabiliriz.
5. Yaratıcılık
Mixing’te katı kurallar yoktur. Herkes farklı şekilde mixing
uygular. O yüzden farklı şeyler deneyerek kendi mixing tarzını
geliştirmelisin.
Kurallar, yıkılmak içindir. Önemli olan kulağa hoş geliyor mu gelmiyor mu dinleyici bu tarafı ile ilgilenir.
SPECTRUM ‘U ANLAMAK
Spectrum’da her ses farklı frekans aralığında bulunur.
1. Low End (125 Hz ve aşağısı)
Bu frekanslarda kick, sub ve bass sesleri bulunuyor. Bu
frekansları genelde çok yüksek seviyede duymayız, derinden
gelir ama hissederiz. Çünkü low frekanslar uzun ses
dalgaları yayar ve bu da titreşim yaratır. Mesela, bir gece
kulübünün dışındayken, içeriden gelen boğuk ses bu low
frekanstaki seslerdir.
2. Low-Mids (125 Hz – 500 Hz)
Low frekanslara sahip seslerin (bass) ana frekansları bu
bölümde bulunuyor. Genelde en çok problem yaratan frekans
aralığı burası olur. Bu yüzden bu frekanslarda çok fazla sesi üst üste
eklemeye çalışalım.
3. Mid-Range (500 Hz – 2 Khz)
Çoğu ses (vokal, gitar, piyano, synthler) bu frekans
aralığında bulunuyor. Enstrümanları mixlerken en çok zaman
harcayacağımız bölüm burası.
4. High-Mids (2 kHz – 8 kHz)
Bu bölümde yine mid-range’deki seslerin high frekansları
bulunuyor. Ayrıca cymbal, hihat gibi sesler de yer alıyor alıyor.
5. High End (8 kHz ve yukarısı)
Bu bölüm şarkının ‘Air’ ve ‘Noise’ bölümü. Cymbal, hihat,
white noise gibi seslerin dışında diğer enstrümanların reverbleri
bu bölümde yer alıyor. Kulağı en çok rahatsız eden frekans
aralığı.
Master kanalına bir EQ ekleyerek 20 Hz’ten aşağıdaki
frekansları mutlaka kesmeyi unutma. Ve 20 kHz’den (20.000)
yukarıdaki frekansları da High Cut ile kesebilirsin.
VİDEOLAR İLE PEKİŞTİRELİM
Basit ama etkili bir diğer Mix ve Mastering yazımıza; Buradan göz atabilirsiniz.
